تقطیع نحوی پیکره ی فارسی: رویکردی رایانشی

هدف پژوهش حاضر دست یابی به دستور احتمالی زبان فارسی است. این دستور از نوع دستورهای صوری احتمالی بوده و از دیدگاه رایانشی از نوع دستورهای بافت آزاد واژگانی نشده است. بدیهی است زبان مانند هر پدیده یا رفتار پیچیده ی دیگر نیازمند نظام مولد منسجمی می باشد، که دست یابی به این نظام به منزله ی توانایی تولید و درک، رمزگذاری و رمزگشایی این پدیده است. روشن است نظام تولیدی یک پدیده لزوماً بر نظام خود آن پدیده منطبق نیست، و ممکن است از نظر پیچیدگی و نوع عملکرد بین آن دو تفاوت ها بسیاری وجود داشته باشد. هدف پژوهش حاضر دست یابی به نظام تولید زبان طبیعی در سطح نحو برای زبان فارسی است. در این راستا ابتدا باید مشخص گردد این زبان از چه سطح رایانش پذیری برخوردار است، تا بتوان متناسب با آن نظام تولید آن را طراحی نمود. در این پژوهش تلاش می شود نظام تولیدی نحو زبان فارسی هم گام با آخرین دستاوردها باشد و با گنجاندن نظریه ی احتمالات در نظام محاسباتی خود از پس تبیین آن برآید. تا آن جا که نگارنده اطلاع دارد، پژوهش حاضر اولین کوششی است که به صورت نظام مند در جهت دست یابی به دستور احتمالی بافت آزاد برای زبان فارسی گام بر می دارد. دست یابی به این هدف راه را برای ساختن تقطیع گرهای احتمالی کارآمد هموار می سازد. علاوه بر ساخت تقطیع گرها، دستور مذکور در ترجمه ی ماشینی کاربرد فراوانی دارد و به دقت ترجمه ی حاصل به نحو چشم گیری می افزاید. تحلیل معنایی از جمله ی دیگر حیطه هایی است که نیازمند برونداد دستور مورد نظر است. این دستورها در عامل های مکالمه گر نیز به کار می روند. هدف پژوهش حاضر طراحی دستوری احتمالی با سطح پیچیدگی مناسب برای زبان فارسی است. از این رو نوشته ی حاضر با اتکا به نظریه ی رایانش پذیری که می توان بنیان گذار آن را تورینگ عنوان کرد به کوشش در طبقه بندی زبان فارسی از نظر رایانش پذیری و جایگاه آن در سلسله مراتب چامسکی از دیدگاه نظریه ی سیستم های صوری می پردازد. پرسش های پژوهش: • عملکرد احتمالی سیستم شناختی و زبانی از چه طریقی می تواند در تقطیع نحوی لحاظ گردد؟ • چگونه می توان دستور رایانشی کارآمدی برای زبان فارسی تدوین نمود؟ • دستور رایانشی کارآمد برای زبان فارسی در کدام سطح از سلسله مراتب رایانش پذیری جای می گیرد؟ فرضیه های پژوهش: • با به کار گیری دستورهای صوری احتمالی می توان عملکرد احتمالی سیستم شناختی و زبانی را در تقطیع نحوی لحاظ نمود. • با تکیه بر نظریه ی رایانش پذیری و سیستم های صوری می توان متناظر با سیستم صوری مناسب، دستور رایانشی کارآمدی برای زبان فارسی معماری نمود. • دستور رایانشی کارآمد برای زبان فارسی کافی است در سطح دستورهای بافت آزاد قرار گیرد، و سطح پیچیدگی فراتر از آن مورد نیاز نیست.